Sinds begin dit jaar werk ik voor de gemeente als beleidsadviseur in welzijn (Sociaal Domein). In principe werk ik op vaste thema’s waar vrouwelijk leiderschap niet bij hoort. Door met meerdere collega’s in gesprek te gaan, heb ik uiteindelijk een leuk gezamenlijk project opgezet samen met onze beleidsadviseur diversiteit. Zij was geïnspireerd door de verhalen over de YWCA-cursus vrouwelijk leiderschap. Mooi om te zien dat de YWCA een voorbeeld is voor anderen.

In een van de wijken van onze stad vindt veel criminaliteit onder jongeren plaats. Een sleutelfiguur uit de wijk organiseert al een aantal jaar in opdracht van de gemeente dialogen met buurtbewoners over het tegengaan van radicalisering. Uit de dialogen bleek dat er vooral behoefte is aan dialogen over opvoeding (de verschillende boodschappen die thuis en op school worden meegegeven) en de rol van moeder en vader als belangrijk voorbeeld voor hun kinderen.

Omdat ik binnen mijn studie gespecialiseerd ben in vrouwenrechten en al heel wat jaren bij de YWCA ervaring heb opgedaan binnen vrouwelijk leiderschap ben ik gevraagd om een onderdeel over vrouwelijk leiderschap te ontwikkelen. Het achterliggende idee is dat de moeders van de overwegend Marokkaanse gemeenschap uit de wijk met elkaar in dialoog gaan over vrouwelijk leiderschap en opvoeding.

Ik vond dit nogal een opgave om iets over te ontwikkelen, vooral omdat ik niet van de gemeenschap zelf ben en ik vind dat de mening van deze vrouwen leidend moet zijn in het aanbod van de dialogen. Gelukkig werd ik geholpen door een ervaren Iraanse vrouw die de dialogen al jaren organiseert en een groep Marokkaanse moeders die zeggen behoefte hieraan te hebben. Prachtig om dit samen met hen te doen!

Het heeft geholpen dat ik in een vroeg stadium betrokken ben geweest bij de YWCA-cursus vrouwelijk leiderschap. Ook heb ik om extra aanvulling van onze betrokken leden gevraagd. Ik ben met deze kennis nog verder de wetenschap ingedoken om daarvan te leren en heb landelijke voorbeelden verzameld van andere cursussen. Het blijkt dat er elders in het land meerdere cursussen worden aangeboden, soms ook ondersteund door de lokale overheid of welzijnsorganisaties. Voorbeelden zijn Themis in Leiden en het Multiculturele Vrouwenhuis in Rotterdam. Bij alle trainingen komt naar voren dat het erg belangrijk is om je doelgroep goed in kaart te brengen. Dit kan verschil geven in de behoeften en de aansluiting bij de vrouwen. Het kan dan ook verschillen of je je richt op professioneel leiderschap en/of leiderschap in je persoonlijke leven. Ook aspecten als taal spelen een rol. Bij voorkeur wordt er altijd gewerkt met iemand uit de doelgroep zelf en als het mogelijk is een ‘rolmodel’ (iemand uit de gemeenschap die de stap naar meer ‘vrouwelijk leiderschap’ (een baan, een studie, verantwoordelijkheid gepakt etc.) al heeft gemaakt).

Op basis van lessen uit praktijkvoorbeelden en de wetenschap heb ik opties geformuleerd voor de gemeenschap om samen met elkaar in dialoog te gaan. De werkvormen hierbij worden nog uitgewerkt, maar inmiddels heeft een groep vrouwen gekozen om bezig te gaan met de opties: rollen van de vrouw en de man, moederschap is leiderschap en zelfvertrouwen. We zijn nog bezig met de uitwerking, maar we hopen in 2019 de eerste pilot te beginnen.

De YWCA kent vele leden met veel ervaring over vrouwelijk leiderschap. Graag zou ik jullie willen vragen om met mij mee te denken. Hieronder vind je mijn uitwerkingen van de opties voor dialogen over opvoeding en vrouwelijk leiderschap. Ik ben benieuwd wat je hiervan vindt en of je nog dingen mist. Je kan eventuele reacties of vragen mailen naar dieke_hengelaar@hotmail.com. Ook kritische meningen zijn meer dan welkom.

Ik hoop jullie binnenkort weer een update te geven van het project!

Dit zijn de uitgewerkte opties. Elke optie heeft een korte beschrijving om een dialoog mee te starten. De onderwerpen kunnen altijd aangescherpt en uitgebreid worden door de deelnemers van de dialoog.

Optie: Rollen van de vrouw en de man (genderrollen)

We gaan het gesprek aan over hoe de rollen binnen het gezin zijn verdeeld. Elk gezin heeft een rolverdeling. Een genderrol betekent dat er bepaalde eigenschappen, taken en waarden worden toegeschreven aan de hand van of je man of vrouw bent. Vaak worden rollen specifiek als mannelijk of vrouwelijk ervaren. Dit werkt vaak als een ‘selffulfilling prophecy’: wat je wordt geleerd dat je genderrol is, daar gedraag je je vaak naar. Voorbeelden zijn dat het werk van mannen belangrijker is en dat vrouwen hun verantwoordelijkheid thuis ligt (huishouden en opvoeding).  Hoe hier thuis over gedacht wordt, heeft invloed op de opvoeding van onze dochters en zonen.

Er is dus een verwachting dat vrouwen hun verantwoordelijkheid thuis nemen en dit wordt ook zo op dochters overgebracht. Daarnaast nemen vrouwen minder leiderschapsrollen in het publieke leven in. Het gevolg is dat de samenleving wordt geleid vanuit een mannen-perspectief. Wat vinden wij hiervan? Wat is de invloed van de opvoeding hierop?

Optie: Conflicten en huiselijk geweld

We doorbreken het taboe. Huiselijk geweld heeft veel invloed op een gezin. Wetenschappelijk is bewezen dat het merendeel van plegers van fysiek geweld mannen zijn. Geweld wordt gebruikt om de vrouw te corrigeren. Echter het merendeel van de vrouwen vindt dat de vrouw geen geweld mag gebruiken. Vrouwen blijken het gewelddadig gedrag toch vaak te accepteren. In zulke situaties is de vrouw vaak economisch en emotioneel afhankelijk van de man. Om dit te veranderen heeft de jongere generatie al oplossingen gevonden, bijvoorbeeld door inzet van sociaal netwerk en toegang claimen tot financiële middelen voor onafhankelijkheid. Overigens komt geweld tegen mannen binnen het huwelijk ook voor als mannen in een geïsoleerde positie begeven en onderhevig zijn aan psychisch geweld. Een gelijkwaardige positie van man en vrouw is daarom van belang.

Geweld in het gezin wordt ook gebruikt in de opvoeding. Hierin is er een gelijke afhankelijkheidspositie waar ouders een autoritaire houding kunnen aannemen. Dit gebeurt vooral tegen jonge kinderen. Geweld brengt vaak ook een gewelddadige houding in de maatschappij met zich mee.

Optie: Moederschap is leiderschap

Zijn moederschap en leiderschap aan elkaar verbonden? Wellicht zou je beide onderwerpen niet meteen aan elkaar linken. Toch zijn er veel paralellen te vinden. Je draagt verantwoordelijkheid, jouw visie heeft invloed op mensen en je hebt een voorbeeldfunctie. Je wilt als moeder dat je kinderen hun volle potentieel leren benutten. Het is daarom goed om in dialoog te gaan over welke boodschap je je kinderen wil meegeven. Hoe leven zij een goed leven? Hetzelfde geldt overigens voor vaderschap.

Daarnaast kan het als een bedreiging worden ervaren dat vrouwen een leiderschapsrol innemen, omdat zij de plekken van traditionele leiders daarmee overnemen. Dit kan ook spelen in het gezin, bijvoorbeeld de financiële onafhankelijkheid van de vrouw. Hoe zetten we juist de vrouwelijke onafhankelijkheid en leiderschap in een positief daglicht?

Optie: Maatschappelijk succes

Hoe kunnen vrouwen elkaar steunen om maatschappelijk succesvol te zijn bij een nog steeds aantoonbare maatschappelijke achterstand? De kranten liegen er niet om, het ontbreekt nog altijd aan vrouwen aan de top. Maar ook op andere maatschappelijke vlakken is het aantal vrouwen schaars. In deze dialoog nodigen we een ‘rolmodel’ uit de gemeenschap. Zij heeft een persoonlijke stap gemaakt in haar leiderschap. We gaan aan de hand van vragen met haar in gesprek:

• Wat kreeg je van huis uit mee als vrouw?
• Heb je als vrouw belemmeringen ervaren in je carrière of was je vrouw zijn een pluspunt?
• Wat voor lessen heeft ze geleerd en waarmee kan ze andere vrouwen inspireren?

Optie: Zelfvertrouwen

Vrouwen kunnen onzekerheid hebben over zichzelf. We gaan aan de hand van levensverhalen met elkaar in gesprek. Dit heet story telling. Elke vrouw schrijft haar verhaal op en kan dit delen. Daarbij kijken we met de deelnemers naar beperkende overtuigingen die ze met zichzelf meedragen. We kijken naar hoe we ons positief kunnen ontwikkelen en welke gewoontes kunnen helpen om meer zelfvertrouwen te genereren.

We stimuleren een bewustwordingsproces en discussiëren over de eigen rol in het gezin en de samenleving. Een belangrijk middel hierbij is het groepsproces: vrouwen kunnen ‘onderling’ veilig over drempels heenstappen en van elkaars ervaringen leren. Het is goed mogelijk dat er meerdere sessies nodig zijn om vertrouwen op te bouwen en goed over dit onderwerp te praten.

Optie: Wie heeft de schuld?

Een moeder is geruststellend, haar blik is almachtig enzovoort. En zo krijgt de moeder die van haar voetstuk valt, zoals bij mishandeling, weldra de schuld. In wetenschappelijke studie naar betekenisgeving door vrouwen en mannen van geweld in hun kindertijd bleken de geïnterviewden veel vaker boos te zijn over het (vroegere) gedrag van hun moeders dan van de vaders. Door de moeders hadden ze zich verlaten en ‘onbeschermd’ gevoeld; opmerkelijk genoeg brachten ze over hun vaders dergelijke verwijten niet naar voren, terwijl hij meestal de agressor was en ze soms al lang geleden alle contact met hem hadden verbroken. Er wordt dus met twee maten gemeten: Wat zou een moeder moeten doen en wat zou een vader moeten doen? Dit brengt een onevenredige belasting.